Ráðgjöf eftir að komið er heim

Tilgangurinn með vinnunni er að nemandinn geti sett það sem gerðist í námslandinu í samhengi við líf sitt í heild.

Mikilvægt er að:

• fara yfir það sem nemandinn lærði (hvort þá heldur það var hluti af upphaflegri áætlun eða ekki). Lærði neminn allt það sem lagt var upp með? Ef ekki, hvernig getur hann bætt úr því þegar heim er komið? Lærði hann eitthvað annað og þá hvað? Hvað var jákvætt og hvað neikvætt? Svona yfirferð er möguleg skriflega, munnlega eða í hópvinnu nemenda sem tekið hafa hluta af námi sínu erlendis. Ekki er víst að sama aðferðin henti öllum og því þarf að vanda valið í hvert sinn.
• setja það sem gerðist í samhengi. Margt getur gerst á stuttum tíma í öðru landi. Ef lífið í námslandinu er mjög ólíkt því sem neminn á að venjast getur verið erfitt að aðlagast. Með því að ræða málin eftir á er hægt að auka skilning hans á því sem gerðist og hugsanlega snúa neikvæðum hugsunum yfir í jákvæðar með því að leiðrétta misskilning og ranga túlkun.   

• · halda í og halda áfram persónulegri þróun. Nemandi erlendis getur notað tækifærið og leyft sér að nýja prófa hluti. Ef þetta eru jákvæðir hlutir sem auka persónulegan þroska hans, er mikið unnið. Náms- og starfsráðgjafi getur veitt honum aðstoð við að halda í hinn jákvæða lærdóm frá námsdvölinni með því að gefa honum færi á að ræða um hana og það hvaða möguleika hún veitir fyrir frekara nám eða starf.

• gefa ráð um áframhaldandi nám eða leiðina út á vinnumarkaðinn. Þessi þáttur er grunnurinn að allri náms- og starfsráðgjöf og er ekki mikið öðruvísi fyrir þá sem hafa farið til útlanda í nám. Þó er vert að fara sérstaklega yfir þá möguleika sem nemandinn hefur fram yfir þá sem ljúka námi sínu hér heima án nokkurrar dvalar í öðru landi.
• aðstoða nemandann (ef hann þarf) við að komast aftur inn í sitt gamla samfélag. Ekki er óalgengt að þeim sem dvalið hafa erlendis í nokkurn tíma veitist erfitt að koma heim aftur. Flestir venjast þó sínu gamla samfélagi fljótt og vel en aðrir eru lengur að ná sér og sættast við lífið. Náms- og starfsráðgjafar eru hugsanlega þeir fyrstu sem nemandinn leitar til ef honum gengur illa að aðlagast samfélaginu (sérstaklega ef ekki eru sálfræðingar eða félagsráðgjafar starfandi við skólann). 

Mat á námsdvöl

Sú áætlun sem gerð var áður en neminn fór utan myndar gruninn að mati á dvölinni. Þá er farið yfir hvort markmiðin hafa náðst og allir sem komið hafa að málum leggja eitthvað til málanna. 

Matið með nemanum gæti innihaldið spurningar eins og:

• hvað ætlaðir þú helst að læra?
• finnst þér það hafa tekist?
• hvað kom þér mest á óvart við komuna til landsins?
• hvernig var tekið á móti þér?
• hver reyndist þér best/verst og hvers vegna?
• hvað var jákvætt/neikvætt við dvölina?
• hvað var erfiðast að takast á við?
• myndirðu vilja fara aftur til útlanda í nám?

Hér eru þrenn hugsanleg fylgigögn:

• Europass ferilskráin þar sem hægt er að sýna fram á hæfni á mörgum sviðum, t.d. félagslega hæfni, tölvukunnáttu eða tungumálakunnáttu
• Europass starfsmenntavegabréfið gefur yfirlit yfir þá hæfni og færni sem náðist í starfsnámi erlendis, hvort heldur var á vinnustað eða í skóla

Hlutirnir settir í samhengi

Mikilvægt er fyrir nemandann að setja allt það sem hann upplifði í námsdvöl sinni erlendis í samhengi. Hann getur þurft aðstoð við að orða allar þær hugsanir sem leituðu á hann meðan á dvölinni stóð, öll vandamálin sem hann þurfti að leysa og allar spurningarnar sem vöknuðu.

Þegar heim er komið getur náms- og starfsráðgjafi sem þekkir það land þar sem neminn bjó og menningu þess aðstoðað hann við úrvinnsluna. Leggja þarf áherslu á að neminn er sérfræðingurinn, það var jú hann sem dvaldi í landinu síðast og veit betur en nokkur annar hvað hann upplifði. Náms- og starfsráðgjafinn getur hins vegar lagt sitt af mörkum með því að spyrja réttu spurninganna og reynt með þeim að fá nemann til að hugsa málið frá öllum hliðum. Ferlið snýst ekki um að finna „réttu“ svörin heldur að fá nemann til að hugsa hlutina vandlega.

Varðveisla jákvæðrar reynslu á sér stað á tveimur þrepum:

• Fyrra skrefið felst í að skilgreina þær breytingar sem átt hafa sér stað hjá nemandanum sjálfum. Best er auðvitað að leggja áherslu á jákvæðar breytingar því á þeim mun nemandinn byggja frekara nám eða persónulega þróun.
• Seinna skrefið felst í því að varðveita það sem sannarlega breyttist í jákvæða átt. Það felst í því að ræða við nemandann og reyna að koma auga á þá möguleika sem til staðar eru til þess að halda áfram hinni jákvæðu þróun þannig að neminn detti ekki bara í sitt gamla, þægilega far. Dæmigert hlutverk náms- og starfsráðgjafa er að hjálpa ráðþegum að koma auga á nýja möguleika og styðja þá til aukins andlegs þroska. 
  

Enduraðlögun heima

Bókin The Art of Coming Home eftir Craig Storti (Nicholas Brealey Publishing 2001) hefur vakið töluverða athygli og þykir enn lykilrit á þessu sviði. Í henni er veitt greinargott yfirlit yfir það hvernig það er að snúa heim eftir einhvern tíma erlendis. Höfundurinn fjallar einkum um þá sem hafa unnið erlendis en margt af því sem fram kemur á einnig við um námsmenn. Hann veitir auk þess ýmis ráð um hvernig best sé að bregðast við því menningaráfalli sem kann að felast í því að snúa heim aftur, einkum ef dvölin erlendis var löng. Rannsóknir hafa sýnt að allt að þriðjungur fólks sem hefur unnið erlendis um lengri tíma breytir um starfsvettvang innan við ári eftir heimkomuna.

Það er algengt að þeir sem snúa heim að lokinni langri dvöl erlendis fari í gegnum tímabil þunglyndis og leiða. „Meðferðin“ ætti fyrst og fremst að snúast um að gefa þeim færi á að ræða og vinna með reynslu sína. Ef fjölskyldan og vinirnir eru orðin þreytt á sífelldri umræðu um „útlandið“ er gott að geta rætt við einhvern annan og þar eru náms- og starfsráðgjafar upplagðir aðilar.

Hugsanlega er hægt að efna til hópfunda nemenda sem hafa verið á svipuðum tíma erlendis og/eða snúa heim á sama tíma. Þeir geta þá rætt ólíka reynslu og upplifanir, sýnt hver öðrum myndir og hlegið saman að eigin „heimskupörum“ í öðrum löndum. Svona vinna getur gefist betur ef nemarnir þekkjast áður en þeir leggja af stað og treysta hver öðrum. Þessu til viðbótar er um að gera að hvetja nemendur til þess að komast eins fljótt og unnt er inn í félagslífið aftur. Þeir sem stunduðu íþróttir ættu að byrja strax aftur, jafnvel þótt hæfnin hafi minnkað á meðan þeir voru í burtu.